Trong cơ cấu lao động xã hội Nam Định, lao động nông nghiệp
còn chiếm tỷ lệ lớn gần 80% và nếu tính nhóm ngành nông nghiệp thì tỷ lệ
này chiếm trên 80% (năm 1996), so với bình quân cả nước là 70% (năm
1990). Nam Định là một trong những tỉnh có tỷ lệ cư dân thành thị thấp
so với khu vực nông thôn.
Hiện
nay với dân số trên 1,8 triệu người, vốn cần cù, thông minh, giàu tài
năng, nhưng GDP bình quân trên đầu người vẫn thấp so với các tỉnh trong
khu vực và trong cả nước. Do đó cần xác định chiến lược phát triển nguồn
nhân lực ở khu vực này. Dân cư Nam Định có trình độ học vấn cao hơn
nhiều địa phương khác. Người dân Nam Định có truyền thống hiếu học.
Trong cơ chế thị trường hiện nay, giáo dục Nam Định vẫn không ngừng phát
triển, tỷ lệ chi ngân sách cho giáo dục trong tổng chi tiêu địa phương
(năm 1998) cao nhất cả nước. Rõ ràng, khâu đào tạo nghề, đào tạo chuyên
môn kỹ thuật là có điều kiện nhưng chưa được phát huy có hiệu quả. Thực
trạng lao động hiện nay cho thấy, tuy dồi dào, nhưng chất lượng còn hạn
chế. Cơ cấu lao động chuyển đổi chậm, thị trường lao động chưa phát
triển, sự tăng trưởng chất lượng lao động chậm.
Mặc
dù là địa phương có GDP bình quân ở mức trung bình so với mức bình quân
trong cả nước, nhưng Nam Định lại có chỉ số phát triển con người cao.
Nam Định là địa phương đã có đầu tư ngân sách rất cao so với GDP trong
các lĩnh vực giáo dục, y tế, chăm sóc sức khoẻ cộng đồng và là một trong
những tỉnh có an ninh lương thực cao ở đồng bằng Bắc Bộ. Số hộ có nhà ở
chiếm tỷ lệ cao và nhu cầu về nhà ở của người dân Nam Định về cơ bản đã
được đáp ứng. Tỷ lệ dân số được tiếp cận với nước sạch, sử dụng điện
thắp sáng, điện thoại cao hơn nhiều tỉnh trong khu vực. Hệ thống giao
thông, y tế, giáo dục phát triển mạnh; chính vì vậy, khi phân tích chỉ
số HDI, Nam Định được xếp vào nhóm các tỉnh, thành phố có chỉ số phát
triển con người cao. Đó là những thành tựu rất to lớn trong chiến lược
phát triển con người.
Nam Định là một vùng văn hoá tiêu biểu và đặc sắc, với tính cách đặc trưng của miền “giao thuỷ”.
Ăn, mặc, ở, đi lại của người Nam Định vừa là sự thích nghi, hoà đồng
của con người với tự nhiên, vừa là sự tận dụng và khai thác của con
người đối với môi trường tự nhiên ven sông, gần biển. Trên cái nền tín
ngưỡng dân gian, của tục thờ cúng tổ tiên, tín ngưỡng thành hoàng tại
vùng phía Bắc của Nam Định, được quan niệm là một vùng “không gian
thiêng” đã là nơi khởi phát và trở thành trung tâm tín ngưỡng thờ Mẫu
Liễu và thờ Đức thánh Trần. Vùng ven biển Nam Định lại là nơi đầu tiên
tiếp nhận và sớm trở thành mảnh đất màu mỡ cho Thiên chúa giáo nẩy mầm,
bén rễ, trở thành một trung tâm Thiên chúa giáo lớn. Cả Nho giáo, Đạo
giáo, Phật giáo, Thiên chúa giáo và các tín ngưỡng dân gian khác đều
song song tồn tại, phát triển, thậm chí có khi hoà đồng trong mỗi làng
xã, mỗi gia đình, làm cho đời sống tôn giáo, tín ngưỡng của người Nam
Định thật nổi trội, phong phú và độc đáo.
Nam
Định là một vùng quê văn hiến, một môi trường văn hoá tổng hợp, hoà
quyện và đan xen văn hoá biển với văn hoá miền châu thổ, văn hoá bác học
với văn hoá dân gian, văn minh đô thị với văn minh thôn dã, giá trị
tinh thần truyền thống với tác phong công nghiệp hiện đại… Nam Định là
một vùng đất học với nhiều trường học nổi tiếng và nhiều thầy giỏi, trò
ngoan, nhiều người người đỗ đạt cao, nhiều nhà văn hoá lớn, nhiều thành
tựu khoa học, văn học, nghệ thuật ngang tầm quốc gia, quốc tế.
Tựu
trung lại, Nam Định là một vùng quê giàu truyền thống yêu nước, đấu
tranh cách mạng và lao động sáng tạo, một vùng kinh tế, văn hoá, văn
hiến tiêu biểu và có vị thế đặc biệt trong suốt chiều dài lịch sử đất
nước.
Hiện
nay, trong xu thế hội nhập kinh tế khu vực và thế giới, Nam Định đang
hội tụ được cả hai lợi thế rất căn bản là kinh tế biển và công nghiệp
dệt – may. Nam Định lại là nơi có nguồn lao động rất dồi dào và chất
lượng lao động đang ngày một nâng cao cùng với sự nâng cao của trình độ
văn hoá, học vấn, tay nghề và sự năng động, nhanh nhạy trong cơ chế thị
trường. Nam Định có hướng đầu tư đúng và có chỉ số phát triển con người
cao. Lợi thế này không còn ở dạng tiềm năng mà đang trở thành hiện thực
sinh động. Nam Định đang dần dần hội tụ được các yếu tố “thiên thời”, “địa lợi” và “nhân hoà” để phát triển.